Open Newswire

Vaig començar a treballar com a educador social quan encara existia la Tutela de Menors franquista, sota les ordres d’un jutge que posava més paternalisme i llei que coneixement quan abordava la tutela dels menors. Feia d’educador en un pis en el qual vivien noies adolescents i on hi treballaven de forma fixa, vivien al [...] L'entrada Indignació ha aparegut primer a El Diari de l'Educació.

U.S. Sen. Dan Sullivan, R-Alaska, took questions from Alaska reporters on Tuesday, in an hourlong phone news conference. He expressed praise and support for the Trump administration’s agenda with the federal budget megabill, saying, “No state fared better from the bill” than Alaska.  The following transcript of the news conference has been lightly edited to […]

La psiquiatra del Hospital Virgen de la Victoria de Málaga defiende otro tipo de psiquiatría que huye de los diagnósticos y de la jerarquía y cambia la palabra tratamiento por acompañamiento. Temas: Actualidad, Salud mental, Sanidad pública Leer artículo completo

Gaztelaniari ostu genion manejatu hitzak oso bestelako adiera bat ere hartu zuen euskaraz. Eta ez zuen zerikusirik autoa, motoa edo dena delakoa gidatzearekin. Lapurretarekin zuen zerikusia. Baina ez edozein lapurreta modurekin. Manejatzea zen ziria sartzearen bidez, engainuaren bitartez edo losintxa erabiliz besterena zena zeureganatzea. «Gaur ere manejatu zizkidak bilobak pare bat euro. Irribarre goxo batez eskatzen zizkidak eta…», kontatuko zion lagunari aitona patrikustuak. Tejemaneje hitza ere dexente erabiltzen zen gurean. Josketa lana eta esku lana biltzen zituen hitz horrek oso bestelako zerbait adierazten zuen. Azpijokoen bidez, katramila nahasietan murgilduta, gardentasunik gabe, helburu bat lortzeko egiten diren ahaleginei deitzen zaie tejemaneje. Eta ez didazue esango, hitza ahanzten hasi garen garaian izaten ari dela horrelakorik gehien. Batik bat politikan. Turismo tasen kudeaketa noren esku geratuko zen zalantzan zegoen, baina, dirudienez, Eusko Jaurlaritzaren eskumenean geratu ordez, foru aldundien esku geratuko da erkidegoan. Eztabaida bi gobernukideen artean. Niri berdin zait noren esku geratzen den, baldin eta zeinek gidatu bada auzia, eta ez zeinek manejatu. Albistearen karietara konturatu naiz Turismo kontseilariaren deitura Hurtado dela. Abiapuntu ona. Baina Santos-ek ere ona zirudien eta…

Ostiral gaua da, bigarren taldea ari da oholtzan. Azpian dira festazaleak: gerria mugitzeko izerditan batzuk, jada likatsu dagoen zorutik hankak desitsatsi nahian besteak. Kantu eta kantu artean Gari Uriarte taldekideak gogorarazi du nola ez den herrira datorren aurreneko aldia, eta lehenago ere herriko tabernan eta auzolanean antolatutako musika jaialdi batean jo duen. Esan du ez duela ahaztu nondik datorren. Orain, herri zentroan ari da, udalak kontratatuta, eta lepo du plaza bere oinpean. Orain, Dupla taldean abesten du Beñat Oriberekin batera. Multimusikala jaialdiaz ari da Uriarte. Lasarte-Orian hamar bat urtez autogestioan oinarrituta kaleak, tabernak eta lokalak hartu zituen musika jaialdiaz. Oraindik nerabe, festibal horretan ezagutu genituen hamaika talde, batzuk gerora ezagun egin direnak, beste batzuk gazte amets batean geratutakoak. Espiritu hori berpiztuz-edo, zenbait lagunek Gure Lasarte Zikina gaua antolatu dute aurtengo Sorgin Jaien testuinguruan, eta, hala, ez hain gazteok hamar urteren ostean itzuli gara herriko taberna zulora gauza berriak deskubritzera. Sorgin Jaiek ere ekarri ohi dituzte musika talde ezohikoak eta antzerki edo pieza eszenikoak. Gurean izan dira, besteak beste, Danele Sarriugarte eta Miren Narbaiza Afterra, poperra eta utopia-rekin eta Miren Gaztañaga Stereo-rekin. Guk ez dugu Birarik, baina euskarazko kulturak biraka segi dezan nahi dugu hala Bilbon nola Lasarten ere. Ondo dakigu zein garrantzitsua den horrelako espazioak egotea, baina «ez dago dirurik», diote. Nahiko nituzke taberna zuloko talde horiek herriko plazan ikusi —hala nahi balute—; nahiko nuke nire lagunek sortzen segi dezaten diru laguntzengatik lehian daudela sentitu gabe, baina «ez dago dirurik», diote. Nahiago nuke Oier Guillanek esan bezala bestelako kultur politika batzuk egongo balira, baina… Bruce Springsteenen kontzertu egunean Donostian bertan Odei Barroso ikustera joan ginenok tren zerbitzu berezia izan genuen, Anoetako kontzertuagatik, noski. Gure bagoian politikari garrantzitsu bat zihoan, eta pare bat gauza esango nizkiokeen, baina… ez nintzen ausartu.

Pentsatu: noiz jan zenuen azkenekoz pipermin bat? Lehen sentsazioa, ziurrenik, zirrara edo kilima arin bat izan zen mingainaren puntan; segidan, beroa aho osora zabaldu zen, eta mina goraka egiten hasi zen; bihotza azkartu, eta bekokian izerdi tanta batzuk agertu ziren gero, begietan malkoak pilatzen zirela. Arnasa hartzeak erredura sentsazioa areagotu zuen, eta, une batez, ahoa erretzen ari zela sentitu zenuen. Denborarekin, mina baretu egin zen, eta ongizatearen edo euforiaren antzeko sentipen lasaigarri bat nagusitu, gorputza bero eta garuna durduzatua utzita. Gehiegikeria bat izan daiteke; kontraesankorra, beharbada: mingaina sutan dagoela sentitzean, gorputza izerdiz estaltzen denean, begietatik malkoak erortzean... Horrek erakarri egiten ditu asko. Minak diren jakiak maite dituzten milioika pertsona daude munduan, eta kulturak sortu dira horren inguruan: Mexikoko txile piperra, Indiako currya, Sichuango piperra, Euskal Herriko piperminak... Zer dago, beraz, minaren atzean? Zergatik sentitzen da pikante hori? Eta zergatik bihurtzen da askorentzat plazer? Mina edo pikantea deitzen zaiona ez da zapore bat. Ez dago zapore minik: gozoa, gazia, garratza, mikatza eta umamia dira zaporearen bost oinarriak. Pikanteak sentsazio bat sortzen du, ez zapore bat. Maria Eguskiza nutrizionistak aletu ditu metabolismoan eta organismoan dituen onurak. Substantzia kimiko bat da horren erantzule: kapsaizina, piperren barneko konposatu aktibo bat. Kapsaizinak mingainean eta aho barruko mukosan dauden nerbioak —TRPV1 izeneko hartzaileak dituzten neuronak— aktibatzen ditu. Hartzaile horiek, berez, tenperatura altuak edo erredurak detektatzen dituzte, baina iruzur egiten die kapsaizinak: ahoan ez dago 50 gradutik gorako su fisikorik, baina, substantzia horren eraginez, TRPV1 hartzaileak piztu egiten dira, eta garunak sua dagoela interpretatzen du. Antioxidatzaile eta antiinflamatorioak dira, gainera. «Onuragarria da, C bitamina, karotenoideak eta flabonoideak ematen baitizkio gorputzari. Horrez gain, jaki pikante guztiek gosea kontrolatzen lagun dezakete; kapsaizina duen janaria janez gero, apetitua apaldu egiten da, eta asetasun sentsazioa handitzen. Horrek pisua galtzen lagun dezake, gutxiago jatea eragiten baitu», azaldu du nutrizionistak. Zenbait ikerketatan ondorioztatu dutenez, gainera, pikanteak LDL kolesterola eta zirkulazioa hobetzen lagun dezake. Hori guztia, baina, ikertzen ari dira oraindik, eta gai horretan askoz gehiago sakondu behar da, Eguskizak esan duenez. «Pikanteak metabolismoa bizkortzen laguntzen du», azaldu du nutrizionistak: «Pisua kontrolatzen lagun dezake, gorputzak kaloria gehiago gastatzen baititu erreakzio hori eragitean. Gainera, mikroorganismo batzuk desaktibatzeko ahalmena du kapsaizinak, eta, horregatik, lurralde beroetan garrantzitsua izan da historikoki». «Patologia digestiboak dituztenek kontu handiz ibili behar dute horrelako jaki eta saltsak jatean; hala nola ultzerak, gastritisa edo heste minberaren sindromea dutenek» MARIA EGUSKIZA Nutrizionista Hala ere, gehiegizko kontsumoak urdaileko arazoak, bihotzerrea edota beherakoa eragin ditzake, eta kaltegarria izan daiteke digestio aparatuko gaitzak dituztenentzat. «Patologia digestiboak dituztenek kontu handiz ibili behar dute horrelako jaki eta saltsak jatean; hala nola ultzerak, gastritisa edo heste minberaren sindromea dutenek», abisatu du Eguskizak. Hala, jaki eta saltsa pikanteak onuragarriak izan daitezke, baina ez dira pisua galtzeko irtenbide magikoa. Eguskizak esan du neurrian hartu behar direla, dieta orekatu batean eta bizi estilo aktibo baten barruan. Askotariko pikanteak Jendea hiru multzo nagusitan banatzen da, nolabait: batetik, pikantea maite dutenak; bestetik, pikantea ikusi ere egin ezin dutenak, eta, azkenik, erdibidekoak, hau da, «mina izan dadila, baina ez oso» dioten horiek. Mina antzematen denean, gorputzak endorfina eta dopamina askatzen ditu. Min naturalen kontrako hormonak dira endorfinak: mina arindu eta ongizate sentsazio bat eragiten dute. Dopaminak, berriz, garuneko sari sistema pizten du, eta plazerra sentiarazten. Hain justu, pikantearen dopaminak eta plazer horrek erakarri zuten Pablo Elkoroiribe bergararra. Pikantezale amorratua izan da beti, eta bere saltsa propioak sortzen hasi zen: «Hainbat zapore, testura eta beste daude pikanteetan. Gustua hartu nion atsegin nuen saltsa batekin, ausartu egin nintzen, eta gehiago esperimentatzen hasi nintzen». Ondoren, lagunei eskaintzen dizkie, dasta ditzaten. Pikante mota ezberdinak sortu ditu Elkoroiribek. «Pikantea erlatiboa da, eta nire helburua ez da ahalik eta saltsa pikanteenak egitea; nireek fruta ukitua dute. Tradizionalak mandarina eta fruitu batzuk ditu: anana, basafruituak... Horiek ere badira pikanteak, baina osagai gisakoak dira, zaporea areagotzeko». Urteen poderioz, sozializatu egin da pikantea ere. Hala uste du Elkoroiribek: «Opari bat egitean, esaterako, kamiseta bat edo beste zerbait oparitu beharrean, hazi egin da pikanteak oparitzeko joera. Aldaketa bat egon da; sozializatu egin da saltsa pikanteak oparitzea». Baina zergatik da kultura batzuetan ohikoagoa janari mina? Erronka soziala dago atzean: hainbat kulturatan, jaki min-minak jatea ausardiaren edo gizarte balioaren erakusgarri da. Min bizia toleratu dezaketenek ausart edo abenturazale modura ikusten dute beren burua, eta baliteke gizarteak ere horrela ikustea. Horregatik, askorentzat plazera ez da soilik fisiologikoa, soziala ere bada. Elkoroiribe beste herrialde batzuetako errezetetan oinarritu zen pikante ezberdinak sortzeko. Izan ere, ez da kasualitatea espeziak eta piperminak gehiago erabiltzea klima beroetan bizi diren herrialdeetan. Ikertzaileek diote bakterioak azkarrago agertzen direla tenperatura altuetan, eta elikagaiak azkarrago usteltzen direla; espezia minek mikrobioei aurre egiteko propietateak dituzte, eta, propietate horiei esker, seguruagoa da elikagaiak jatea. «Izerditzen garenean, izerdia lurrundu egiten da, eta prozesu horretan gorputzeko tenperatura jaitsi egiten da. Hau da, gure gorputzaren tenperatura erregulatzeko eta beroa galtzeko modu bat da izerditzea. Horregatik kontsumitzen dute pikantea herrialde beroetan: izerdia estimulatzeko eta gorputza freskatzeko balio die», arrazoitu du nutrizionistak. Horrela, mende askoan ohitura bihurtu da jaki pikanteak jatea, eta gaur egun gastronomia eta kultura propioak sortu dituzte horren inguruan. Zaporea estaltzen du? Esan ohi da pikanteak janarien zaporea estal dezakeela. Historikoki, kontserbagarri gisa ere erabili izan da pikantea. Sarritan, egoera txarrean zeuden elikagaien zapore desatsegina ezkutatzeko ere baliatu izan da pikantea. «Adibidez, haragia egoera txarrean badago eta pikantea gehitzen bazaio, zapore txarra disimulatzen du», azaldu du Eguskizak. «Baina, era egokian erabilita, zaporeak indartu egiten ditu. Arazoa da jaki minak jatera ohituta ez daudenek erredura sentipena bakarrik nabaritzen dutela, eta gainerako zaporeak ez dituztela disfrutatzen». Horregatik, garrantzitsua da jakitea zer pikante erabili kasu bakoitzean, eta nola. «Saltsa pikante ozpinduek zaporea estal dezakete; horiek, agian, egokiagoak dira beste saltsa batzuei ukitu pikante bat emateko. Piper bakoitzak bere ezaugarriak dauzka, bere zaporea eta intentsitatea», dio Elkoroiribek. «Piper bakoitzak bere ezaugarriak dauzka, bere zaporea eta intentsitatea» PABLO ELKOROIRIBE Saltsa pikanteen egilea Ohitura kulturalak eta erronka sozialak ere kontuan hartu behar dira, eta minaren eta plazeraren arteko paradoxan oinarritutako gozamena da emaitza. Elkoroiriberen ustez, pikanteen mundua «bizi estilo bat» bilakatu da, «partekatzeko moduko zerbait». Izan ere, orain piperrak landatzen ditu bere ortuan, eta horrek, denbora-pasa atsegina emateaz gain, sukalderako osagai bikaina eskaintzen dio. Nutrizioaren alorrean, pikantea «aukera paregabea» izan daiteke dieta monotonoak hausteko; betiere, arazo digestiborik ez dutenen eta jan ondoren jarduera fisiko handirik egin behar ez dutenen kasuan: «Nire pazienteei egiten dizkiedan hiru galderetako bat da ea pikanteak eta espeziak gustuko dituzten. Zenbat eta gehiago erabili, orduan eta hobeto: zapore berezia emateaz gain, gatz gutxiago erabiltzen laguntzen dute, eta, hala, elikadura osasungarriagoa izan daiteke». Horixe da, azken batean, pikanteen magia: sukaldaritza, osasuna eta plazera uztartzea. Mina da, bai, baina goxoa.

Arrauna aspaldian sortutako kirola dela badakigu, eta, beti kontatu diguten bezala, baleak ehizatzeko abiatu zela ere bai. Baina, gaur egun, arrauna zera da, neguarekin batera datozen eguraldi txarrak, euria, olatu zakarrak, hotza... Kalean galdetuz gero, Kontxako Estropadaz soilik hitz egin ohi dute, baina askok ez dakite horren aurretik liga bat dagoela, eta are gutxiagok jakingo dute noiz ekiten diogun entrenatzeari. Traineruko entrenamenduak azaro hasieran hasten ditugu, eta neguan estropada batzuk antolatzen diren arren, ekaina arte ez dira txapelketak hasten; ondoren datoz liga eta Kontxa. Askotan, ezkutuko lan horri guztiari ez zaio jaramon egiten, baina orduan gerta daiteke talde batek udara on bat egiteko gakoa: negu gogor eta on bat. Ongi landutako neguak uda polita ekartzeko aukerak areagotzen ditu. Hori dela eta, arraunlari naizenez gero, aipatu beharra dut negua oso gogorra —eta batzuetan luzea—egiten dela: korrika saio luzeak, ergometroaren gaineko kilometroak eta kilometroak, indar lanak... ezin dira ahaztu. Eta zuk, Kontxa soilik ikusten duzun horrek, jakin behar duzu arraunaren zati «polita» udaran dela, baina aurretik orduak eta orduak sartu ditugula, eta horiek dutela garrantzia emaitzak lortze aldera. Beraz, datorren udarari begira, arraunlariak buru-belarri lehian ikustean, gogoan izan atzetik egin duten lan hori guztia, eta indarrez animatu, lehia hastear dago eta!

Zineman oso ezaguna ez den arren, pantaila txikian ospe ona eta neurtua lortu du urteetan Jon Hamm aktoreak. Egia da ez dela munduko aktorerik onena, rolez rol bere esentziak beti nonbaitetik ihes egiten diola eta bere katalogoa monotono xamar geldi daitekeela segidan ikusiz gero; baina haren porteak eta elegantziak pantaila betetzen dutela esango nuke, topikoa den esamolde bat erabiliz. Mad Men telesail arrakastatsuan Don Draper iragarkigilearen protagonista rola lortzeak eman zion bere urteetako lanari behar eta merezi zuen fruitua; eta, azkenaldian, bere hautu finduak beste hainbat lan duinetan parte hartzera eraman du: Fargo-ren 4. denboraldian eta Landman-en, besteak beste —bide batez, zein garrantzitsua den lanak ondo hautatzea!—. Oraintsu, halaber, beste lan batekin dator aktore estatubatuarra. Apple TVn topa dezakegu telesail hori, eta Your Friends and Neighbours du izena —gaztelerak duen itzulpen librearen apeta gogaikarriari jarraituz, ordea, Vicios ocultos izena jarri diote—. Kutsu poliziakoa duen dramedia gisa defini genezake Your Friends and Neighbours: klase ertain-altuko langile bat enpresatik modu txarrean botatzen dutenean eta duen guztia galtzeko zorian dagoela jakiten duenean, inguruko aberatsen etxeetara lapurtzera sartzea erabakiko du. Lapurreta horietan, espero ez dituen hainbat sekretu deskubrituko ditu protagonistak. Telesaila umore zorrotzez betetako elkarrizketaz lepo dago, eta aspektu horrengatik eta generoarengatik —lapurreta generoan sartuko nuke nik, halako generorik balego— Ocean's 11 saga famatua dakarkit gogora. Eta ez bakarrik markoarengatik: Jon Hammek antzezten duen Andrew Cooper brokerrak asko du Clooneyren Danny Oceanena ere. Karisma, irribarrea, elkarrizketetako azken hitz sarkastikoa. Onar dezagun: behar duen baino gehiago duen norbaitek guztia galtzen duenean, desesperazioak bultzatuta egiten dituen gauzak ikustea oso gauza atsegingarria da ikusle xehearentzat. Oso gustuko dugu haien frustrazioaren lekuko izatea, haien sakontasun falta kritikatzea —The White Lotus-en inguruan hitz egitean aipatu nuen moduan—. Bada, bai, telesail honek aberatsekiko duzun amorrua gustura kanporatzen lagunduko dizu, entretenimendu dosi nahikoarekin.

Ondoko mahaiko andreari entzun diot: «Nik, gure aitari, egunero botatzen dizkiot tantak begian». Buruarekin baietz egin dio bere lagunak. Andrea irudikatu dut agurearen buru atzeratuari kolirioa isurtzen. Horra hor eguneroko ontasun keinu bat. Zerbitzariak eskatutakoa utzi die mahai gainean, eta ondoren, segi egin du andreak: «Kontua da, atzo, begietakoa jarri beharrean kolaren tantak bota nizkiola oharkabean. Kolirioaren potetxoa bezalakoa da kolarena. Ez al dute pentsatzen horrelakoetan!». Lagunak, izutu beharrean, ulertze keinu bat egin du gurina ogi txigortuan banatzen duen bitartean. Istorioa kontatzen jarraitu nahi zuen andreak, baina entzuten ari nintzela ohartu da, eta ez du ezer gehiago esan. Nik ere antza hartu izan diet bi potoei. Ez dakit horregatik den, edo Txakur andaluziar bat pelikularengatik, baina ez diot inori utzi izan begietara tantarik botatzen. Elkarrizketaren ostean irudimena hasi zait martxan. Ez naiz ausartu begiak lasai kliskatzen, eta gurutzatu ditudan begiradetan topatu ditut istorioak; beldurrezkoak, poliziakoak, umoretsuak. Sormenak funtzio askatzailea du, barruan daramazun izua kanpoan kokatzeko aukera ematen baitu; eta mentalki, bake handia sentitu dut, inolako substantziarik erabili gabe.

inkesta Zer helburu ditu zure taldeak aurten? Zer moduz ikusten dituzu aurkariak? «Bestelako proiektu bat gara azken hiru urteetakoarekin alderatuta» JON SALSAMENDI Urdaibaiko entrenatzailea Jon Salsamendi. AITOR ARRIZABALAGA 1. Badakigu azken hiru urtetako zama historiko hori gure gain hartu beharko dugula. Baina bestelako proiektu bat gara azken hiru urteetakoarekin alderatuta. Emaitzen aurretik beste helburu bat daukagu: egingo dugunari balioa ematea, aurreko urteetakoarekin konparatu gabe. Arraunlariek ez dute merezi. 2. Iazko laurek dituzte ohorezko txandan egoteko aukera gehien, baina esango nuke Orioren eta Bermeoren rolak aldatu egin direla. Uste dut Orio izango dela faborito nagusia, hiru txapelketak irabazi baititu, eta, gainera, kontuan hartu behar da nolako taldea sortu duen. Baina utz diezaiegun estropadei eta itsasoari bakoitza bere tokian jartzen. «Liga ez da bizpahiruren kontua izango: aurtengoa irekiagoa izango da» DANIEL PEREZ Zierbenako entrenatzailea Daniel Perez. AITOR ARRIZABALAGA 1. Ohorezko txandan egotea eta estropada bakoitzean borrokatzea ahalik eta goren egoteko; ea banderarik lortzen dugun. Jende indartsua galdu dugu, baina taldeko pisua findu dugu; beraz, esango nuke orekatu dugula. Ikusiko dugu besteak bezain lehiakorrak garen; entrenamenduen eta txapelketen arabera, bagara. 2. Orio, Donostiarra eta Bermeoren kontra lehiatu beharko dugu; Getaria eta Hondarribia ere gehituko nituzke, arriskutsuak izan daitezke eta. Liga ez da bizpahiruren kontua izango: aurtengoa irekiagoa izango da; hori bai, Orio da faborito nagusia. Esango nuke ligan nagusituko direla, banderetan baino gehiago. «Beste urtebetez egon nahiko genuke borrokan, ohorezko txandan» IGOR MAKAZAGA Donostiarrako entrenatzailea Igor Makazaga. AITOR ARRIZABALAGA 1. Onenen arteko borrokan aritzea. Lau urte badira hirugarren eta laugarren gabiltzala, ohorezko txandan, eta beste urtebetez egon nahiko genuke borroka horretan. Berrikuntza da B ontzitik hiru mutil igo ditugula, baina, gainontzean, jarraipena eman nahi diogu orain arteko lanari, eta beste urrats bat egin. 2. Orio oso ondo ikusten dut, indartuta; gainontzekoen artean narbamenduko nuke. Zierbena gu bezala ikusten dut, iazkoaren antzeko ildoan. Bermeo eta Hondarribia iaz baino pittin bat ahulago ikusten ditut, itxuraz. San Juan ere tartean ibiliko da taldeak daukan testuinguru emozionalarengatik eta daukan potentzialagatik. «Presioa baino gehiago nabari ditugu gogoa eta ilusioa; sinetsi behar dute gai direla irabazteko» IKER ZABALA Orioko entrenatzailea Iker Zabala. AITOR ARRIZABALAGA 1. Iaz egindakoarekin alderatuz aurrerapauso bat ematea, eta banderaren borrokan egotea. Horretarako, taldea apur bat indartu dugu, ez asko. Segida emango diot iaz Mikel Arostegik egindako izugarrizko denboraldi horri. Presioa baino gehiago nabari ditugu gogoa eta ilusioa; sinetsi behar dute gai direla edozeini irabazteko. Gainera, gehienak herrikoak dira, eta oso giro ona dute. 2. Nahi baino indartsuago. Jendeak ezetz uste ohi du, baina irabaztea beti izaten da oso zaila. Gure aurkariak izango dira, batik bat, Zierbena, Donostiarra, eta Bermeo ere bai. Bandera irabazi nahi duenak horiei irabazi beharko die. Ondoren, saltoa nahiko handia izango da. «Iaztik bederatzi arraunlarik utzi dute taldea. Kostako zaigu aurreko urteetako mailan aritzea» MIKEL ORBAÑANOS Hondarribiako entrenatzailea Mikel Orbañanos. AITOR ARRIZABALAGA 1. Ea gai garen erdialdean ibiltzeko, estutasunik pasatu gabe. Iazko denboralditik hona, bederatzi arraunlarik utzi dute taldea, eta ziklo aldaketa dator. Kostako zaigu aurreko urteetan aritu garen mailan aritzea. Berriro lanean hasi nahi dugu, berriro ondo aritzeko. 2. Baten batek irabazi nahi badu, Oriori aurre hartu beharko dio. Donostiarra, Zierbena eta Bermeo ere sartuko nituzke ohorezko txandan; baina ezingo dira despistatu Getariarekin, Ondarroarekin, Lekeitiorekin eta San Juanekin. Liga irekia izatea espero dut. Aurten, lehengo urtean ez bezala, inor ez da atzean geratuko. Horrek dena berdinduko du, eta liga are erakargarriagoa egin. «Urte gogorra izan dugu: proiektu berri bat abiatuko dugu, jende berri askorekin» ION LARRAÑAGA Getariako entrenatzailea Ion Larrañaga. AITOR ARRIZABALAGA 1. Helburu nagusia da azken bi postuetan ez egotea. Urte gogorra izan dugu: arraunlari askok utzi dute taldea, eta proiektu berri bat abiatuko dugu, jende berri askorekin. Horrek esan nahi du lan asko izan dugula, eta hasiera samarretik hasi garela. 2. Nahiko liga orekatua izango da. Lehen lau postuak nahiko garbi ikusten ditut: Orio, Urdaibai, Zierbena eta Donostiarra. Apur bat beherago ikusten ditut Hondarribia eta San Juan. Hori galiziarrak kontuan hartu gabe, horiek beti izaten baitira misterio hutsa. Baina behealdeko talde horretan sartuko balira, ondo etorriko litzaiguke, hala talde gehiago egongo baikinateke lehiatzen. «Ontzi bat utzi nahiko genuke atzetik; ez badugu kanporaketa jokatu beharrik, hobeto» OSERTZ ALDAI Isuntzako entrenatzailea Osertz Aldai. AITOR ARRIZABALAGA 1. Helburua da Eusko Label ligan jarraitzea. Ontzi bat utzi nahiko genuke atzetik; ez badugu kanporaketa jokatu beharrik, hobeto. Goi mailan lehiatzea da gure helburua, eta gazteek arraun egin ahal izatea. Lehen txandan lehiatuko gara. Iaz ere hala nahi genuen, eta bigarrenean ibili ginen, baina hori ez da ezeren berme. 2. Lehia handia egongo da, sei bat traineru antzera ibiliko gara eta: Kaiku, Cabo eta Ares, ustez; Ondarroak ere negu oso ona egin du, San Juanek ere bai; ikusiko dugu udan. Ohorezko txandan muturra sartzeko egongo da Hondarribia, eta bigarren txanda irabazten duen besteren bat. «Aurten multzo bat egongo gara, ez dakit zenbatekoa, maila berdintsukoa» IÑAKI ERRASTI Ondarroako entrenatzailea Iñaki Errasti. AITOR ARRIZABALAGA 1. Beste urtebetez gorenean jarraitzea. Bi ontzi behintzat atzean utzi nahiko genituzke. Taldeak zazpigarren ala zortzigarren egin lezake, baina, despistatuz gero, azken ere bai. Saiatuko gara erregularrak izaten, eta ea aukerarik dugun bigarren txandan sartzeko. 2. Iaz atzeko borrokan ibili ginen taldeek udara lasaia eduki genuen. Aurten, baina, multzo bat egongo gara, ez dakit zenbatekoa, maila berdintsukoa. Hori dela eta, edozein xehetasun garesti ordaindu liteke. Orio ikusten dut faborito: hiru txapelketak irabazi ditu. Seguru esango nuke San Juanek mailari eutsiko diola beste urte batez. «Helburua salbatzea da. Ezin dugu amestu hori baino gehiago lortzea» IAGO DAVILA Caboko entrenatzailea Iago Davila. AITOR ARRIZABALAGA 1. Helburua salbatzea da, argi eta garbi. Ezin dugu amestu hori baino gehiago lortzea. Taldearen %85-90 berria da, eta oso gazteak dira asko. Ez dakigu zer maila izango dugun aurkariekin alderatuz: urtero gertatzen zaigu. 2. Uste dut Lekittarrarekin, Aresekin eta, beharbada, Kaikurekin lehiatuko garela. Baina ea oker nabilen, eta gehiago garen lehia berean, horrela aukera gehiago edukiko baititugu salbatzeko. Orio da faborito nagusia: liga irabazteko moduan da, eta, beharbada, Kontxa ere bai. Zierbena eta Donostiarra gertu ibiliko dira. San Juan oso gogor ikusten dut, bigarren txanda irabazteko moduan. «Eroso egoteko, bigarren txandara egin nahiko genuke salto» JON ELORTEGI Kaikuko entrenatzailea Jon Elortegi. AITOR ARRIZABALAGA 1. Helburua da azken bi postuetan ez geratzea. Iaz hamargarren izan ginen, eta uste dut Ares eta San Juan —biak ere igo berriak— indartsu etorriko direla. Geroago ikusiko dugu sailkapenean apur bat gorago bukatu genezakeen; eroso egoteko, bigarren txandara egin nahiko genuke salto. 2. Cabo, Ondarroa, Lekittarra... borroka horretan egongo gara. Ikusiko dugu igo diren biak nola aritzen diren. Ikusten dut sailkapenaren goiko aldean iaz baino borroka biziagoa izango dela, baina Oriok oso tripulazio indartsua dauka. Donostiarra, Zierbena eta Bermeo izango dira lehen txandan. «Iazko sailkapenarekin alderatuta, erdiko ontzien pare geundeke» JOSEBA FERNANDEZ San Juango entrenatzailea Joseba Fernandez. AITOR ARRIZABALAGA 1. Ez dugu helburu zehatzik, baina, aldi berean, anbizioa dugu. Orain arte frogatu dugu ondo aritu gaitezkeela. Iazko ligako sailkapenarekin alderatuta, erdiko ontzien pare geundeke; batzuetan, baita aurretik ere. Horrek, igo berriak izanda, motibatzen gaitu. Taldea martxan jarri nahi dugu, eta sendotu. Lan bikaina egin behar dugu emaitzak lortzeko. 2. Orio da faborito nagusia; Zierbena azken urteetan bezala ibiliko da, Bermeok lortu du talde bikaina osatzea eta Donostiarrak eutsi egin dio arraunlari multzoari. Besteok zain egon beharko dugu horiek noiz huts egin, muturra tartean sartzeko. «Beheko ontziak parekoak izango dira, eta ohi baino saltsa handiagoa egongo da» JOSE MANUEL PELAEZ Areseko entrenatzailea Jose Manuel Pelaez. AITOR ARRIZABALAGA 1. Ligan eustea eta, ondo bidean, Kontxarako sailkatzea. Neguan ondo egin dugu lan. Ea behar bezain ondo aritzen garen, Eusko Label ligan ezin baita inoiz jakin. 2. Zaila dugu jakitea. Printzipioz, Cabo, Kaiku, Lekittarra eta Ondarroa izango dira gure lahiakide; San Juan apur bat gainetik egongo da, edo hala behar luke. Uste dut Donostiarra, Zierbena, Orio, Urdaibai eta Hondarribia gainetik daudela. Baina gainerakoak oso lurtar ikusten ditut, estropadaren batean branka erakusteko moduan. Bosgarren postutik beherako ontziak parekoak izango dira, eta ohi baino saltsa handiagoa egongo da. EGUTEGIA Larunbatean. Bilbo. Igandean. Sestao. Uztailak 12. Donostia. Uztailak 13. Zierbena. Uztailak 19. Pasai Donibane. Uztailak 20. Orio. Uztailak 26. Getxo. Uztailak 27. Castro Urdiales (Espainia). Abuztuak 2. Hondarribia. Abuztuak 3. Lekeitio. Abuztuak 9. Pobra do Caramiñal (Galizia). Abuztuak 10. Boiro (Galizia). Abuztuak 16. Zarautz. Abuztuak 17. Zarautz. Abuztuak 23. Ondarroa. Abuztuak 24. Getaria. Abuztuak 30. Bueu (Galizia). Abuztuak 31. Ares (Galizia). Irailak 20. Bermeo (kanporaketa). Irailak 21. Portugalete (kanporaketa).

Estatuko Gobernuak Espainia Askatasunean. 50 urte izeneko ekimena abiatu du, batzorde berezi batek eta Memoria Demokratikoaren Estatuko Idazkaritzak koordinaturik. Ehundik goitiko jarduerak programatu dira, xede hau dutenak: diktadorea hil ondoko demokraziaren mende erdi honetan lortu den eraldatze handiaren balioa nabarmentzea. «Diktadura pobre eta isolatutik munduko demokrazia osoenetako bat izatera» iragan baita denbora honetan. Galdera honako hau da: nola txertatzen dira 50 askatasun eta demokrazia urte horiek 1978ko uztailaren 8ko Iruñeko gertaerekin, polizien tiroek eragindako bi hildako, ehunka zauritu, eta bestak etenik utzi zituzten horiekin? Edo, Gasteizen, 1976ko martxoaren 3an, bortz hildako eta ehunka zauritu eragin zituztenekin? Edo 1975etik 1981era ordena publikoko indarren eta indar parapolizialen jardunak eragin zituen 271 hildakoekin, horiek guztiek izen-abizenak dituztela? Egia erran, gertaera larri horiek arrunt gaizki uztartzen dira diktadorea hil zenetik iragandako 50 urteetan gertatutakoaz transmititu nahi diguten kontakizun edulkoratu eta faltsuarekin. Errealitatea oso bertzelakoa da. 50 urte hauetan zehar inpunitatea mantentzen segitzen dute diktadurak gizateriaren aurka gauzatutako krimenei dagokienez: erailketak, desagertzeak, lan esklaboa, ondare espoliazioak, atzerriratzeak, haurren lapurretak, torturak, espetxeratzeak, lan errepresaliak, emakumeenganako errepresioa... Krimen horiek ez ziren soilik egin diktaduraren berrogei urteetan, Franco desagertu ondoren jarraitu baitzuten. Boterea esku berberetan mantendu zen, inolako garbiketarik egin gabe, armadan, epailetzan, administrazioan, segurtasun indarretan... Eta horrek benetako demokrazia baten alde borrokan segitzen zuen populazioaren kontrako erasoak jarraitzea ekarri zuen. Jarraipen testuinguru horretan kokatzen dira 1978ko uztailaren 8an Iruñean gertatutako erasoa, baita bertze horrenbertze ere, benetako haustura demokratikoa galdatzen zuen erresistentzia, inpunitatea eta boterean mantentzea bermatzeko diktaduraren aparatuekin ezarritako itunari aurre egiten zion erresistentzia hausteko gauzatutakoak. 50 urteotan, lortu al da justizia eskuratzea, Iruñean, 1978ko sanferminetan, polizia armatuak gauzatutako erasoarengatik? Erantzuna ezezko biribila da. Epailetzak erabateko ezetza eman dio, legezko amarru guztiak erabilita, gertaera haiengatiko sumarioak berriro irekitzeari, auzipeturik gabe itxi ziren horiek irekitzeari, alegia. Froga eta dokumentu berriak aurkeztu badira ere, bere tenorean gobernuak haien existentzia ukatu zuen arren. Horrela, gure eskaerek estatu espainiarrean aurkeztutako 115 kereila baino gehiagok pairatu duten patu berbera jasan dute. Kereila horiek guztiek diktaduran eta trantsizioan gizateriaren aurka gauzatutako krimenak judizialki ikertzeko galdatzen dute, baina epaileek bakar bat ere ez dute izapidetzeko onartu. Ehunka mila dira, haien artean German Rodriguez eta Joseba Barandiaranen ahaideak, zauritutakoak... giza eskubideen urraketa larriak jasan dituztenak, egia, justizia, ordaina eta berriro ez gertatzeko bermeak izateko duten eskubidearen alde borrokan segitzen dutenak. Eta horiei memoriaren legeek aitortza administratiboa bertzerik ez diete bermatzen, justizia eskuratzea ahalbidetzen duen jardun oro nahita alde batera utzita. 50 urte hauek benetako askatasun eta demokraziatik aski urruti egon dira. Aitzitik, inpunitatea mantentzeko eta tinkatzeko 50 urte izan dira, bertzeak bertze, 1978ko uztailean Iruñeko populazioaren kontra gauzatutako krimenen ikerketa eragozten duen inpunitatea, alegia. Eta hori bateraezina da berrikuntza demokratikoarekin, hots, gaur egun ezinbertzekoa izaten segitzen duena, diktaduratik oinordetutako eta oraindik bizirik dirauten orban anizkunak instituzioetatik kanporatzeko eta ideologia totalitarioen erakundeen areagotzeari aurre egiteko. Horregatik guztiagatik, 2025eko uztailaren 8an biltzen jarraituko dugu, 1978ko gertaerengatik egia, justizia, ordaina eta berriro ez gertatzeko bermeak eskatzeko, konbentziturik baikaude oraindik gauzatu gabe daudela eta horiek lortzeko ahalegina jendarte baten pertseberantzia delako, inpunitate espainiarraren eredua desagerrarazteko eta jendarte justuago, berdinzaleago, askeago eta demokratikoago bat lortzeko. Ez dira 50 askatasun urte. 50 inpunitate urte dira. Ezta bat gehiago ere!

Benito Lertxundi hizpide hartuta egingo dute Kanterri euskal kantugintzari buruzko ikastaroa, ostiralean eta larunbatean, Oiartzungo (Gipuzkoa) udaletxeko batzar areto nagusian. 2022an abiatu zuten kultura ekitaldi hori, euskal kantugintza aztertzeko asmotan, eta aurreko aldiak bezala, aurtengoa ere Ahotseneak, Bizardia kultur elkarteak, Soinueneak eta Oiartzungo Udalak antolatu dute. Aurretik egindako hiru ikastaroek Euskaraz kantatzen duen herria leloa izan zuten; aurtengo, ordea, Kantari historikotzat naukate. Benito Lertxundiren kantagintzaz hautatu dute. 2022an, ikastaroa lehendabizikoz egin zenean, euskal kantugintza aztertu zuten, eta Anari izan zen parte hartzaileen artean. Besteak beste, zera adierazi zuen: «Euskal kulturaren indarrak inplosiboa izan behar du, ez esplosiboa; sakona eta ez zabala, ez dena neurtzen bakarrik zenbakitan». Hain zuzen ere, Lertxundi, aurtengo protagonista, gaur egunera arte iraun duen inplosio horren eragileetako bat izan zen, eta hori azaltzen saiatuko dira zenbait aditu eta adiskide. Aurtengo ikastaroak hori du berezia: orain arte euskal kantugintza ikuspuntu orokorrago batetik aztertu dute, baina, oraingoan, kantari batean jarri dute arreta. Kanterriren komunikazio arduradun Gotzon Barandiaranek adierazi du euskal kantugintza ertz guztietatik aztertu nahi dutela, eta Lertxundik agur esan zuenean aurtengo Kanterri haren inguruan egitea pentsatu zutela, euskal kulturgintzari utzi dion ondarea aitortzeko helburuz. Beraz, bertaratuko direnek aukera izango dute kantariaren ibilbidea ikuspuntu estilistikotik ez ezik ikuspuntu soziolinguistikotik, historikotik, didaktikotik eta bestelakoetatik ere aztertzeko. «Benitok agur esan zuenean, pentsatu genuen merezi zuela aurtengo Kanterri haren omenean egitea, aitortza hori merezi du eta» GOTZON BARANDIARAN Kanterriren komunikazio arduraduna Hitzaldiz hitzaldi Biharko saioari Lertxundiren adiskide Ane Ablanedok emango dio hasiera. Ablanedok alderdi emozionaletik helduko dio kantariaren ibilbideari, Benito, gure emozioen alkimista hitzaldian. Bere esperientziatik abiatuz mintzatuko da, eta azalduko du entzuleek zer senti dezaketen Orioko artistaren kantuak aditzean. Juantxo Zeberio musikariak hartuko dio lekukoa, eta Zerk bereizten ditu Benitoren kantuak? izendatutako mintzaldia emango du. Abeslariaren lanen lagin bat erabiliz, bi ildo jorratuko ditu, ikuspegi historiko-musikala aintzat hartuta. Batetik, Lertxundiren lanek zer bilakabide izan duten azalduko du, 1967an gitarra hutsarekin hasi zenetik 2023ko azaroan, harmailak lepo zirela, Gernikako pilotalekuan emandako azken kontzertura bitarte. Eta bestetik, hasierako lan horiek azken emanaldian izan zuten lorratza ere aipatuko du. Eguna amaitzeko, Itziar Navarro musikari eta musikologoak Orioko bardoaren lorratzean. Benito Lertxundiren ibilbideari errepaso kantatu bat izeneko saio praktikoa egingo du, ahotsa eta soinu tresnak erabiliz. Bigarren eta azken egunari Imanol Artolak ekingo dio. Soziopolitikan eta soziolinguistikan aditua da Artola, eta Benito Lertxundiren kantuak garai soziopolitikoen isla hitzaldia emango du. Hartan, hizpide izango du Lertxundiren ibilbideak zer-nolako lotura izan duen garaian garaiko testuinguru soziopolitikoarekin. Iker Gurrutxaga Naiz irratiko musika arduradun eta MusikHaria saioaren gidariak emango dio amaiera ikastaroari, Benito Lertxundi, Talai-Menditik Mendibeltzera hitzaldia emanda. Artista oriotarrak herrikideengan izan duen inpaktuaz arituko da. Horrekin batera, Lertxundiren zenbait kontu intimoago tartekatuko ditu, oriotarrentzat ezagunak izan daitezkeenak baina euskal herritarrentzat berriak izango direnak, Gurrutxagaren hitzetan. Barandiaranek adierazi duenez, euskal kantugintzari buruz mintzatzeko esparru bat sortzea da helburua aurten ere, eta, izen ematea itxita badago ere, gehitu du interesa duena ongi etorria izango dela. EGITARAUA Uztailak 4, 9:30 - 11:30. Ane Ablanedo: Benito, gure emozioen alkimista. Uztailak 4, 12:00 - 14:00. Juantxo Zeberio: Zerk bereizten ditu Benitoren kantuak? Uztailak 4, 16:30 - 19:00. Itziar Navarro: Orioko bardoaren lorratzean. Benito Lertxundiren ibilbideari errepaso kantatu bat (saio praktikoa). Uztailak 5, 9:30 - 19:00. Imanol Artola: Benito Lertxundiren kantuak garai soziopolitikoen isla. Uztailak 5, 12:00 - 14:00. Iker Gurrutxaga: Benito Lertxundi Talai-Menditik Mendibeltzera.

Kulturak ez du mugarik, ezta asfaltoaren beharrik ere: sustraiak bota ditu landan eta Arabako herrietan loratuko da. Izan ere, gaurtik astelehenerat bitarte eginen dute Festikale arte topaketaren 12. aldia, Zigoitian (Araba). Guztira, hamabi konpainiak parte hartuko dute, bortz egunetan eta zortzi herritan barrena. Zigoitia izanen da gune nagusia, Gopegi eta Ondategin biltzen baitira jarduera gehien. Baina aurten beste udalerri batzuetara zabalduko dute programazioa: Zuia, Legutio eta Burgu sartuko dira sarean, hain zuzen. Agurainen eta Bastidan ere izango dira ekitaldiak; hala, jaialdiak deszentralizazio kulturalaren alde egiten duen apustua sendotu nahi du, eta hiriko zirkuituetatik kanpo espazio artistikoak sortu. «Beti pentsatzen dugu kultur ekitaldi handiak hirietan baino ez direla gertatzen; horregatik, landa inguruan ere bere balioa eman nahi diogu», adierazi du Unai Garcia antolatzaileak. Gainera, kultur komunitatea sortzeko erreminta gisa ikusten du: «Herritarrekin topo egiteko eta esperientziak konpartitzeko aitzakia da». Jaialdiak herriari eta bertako biztanleei eskaintzen dien pizgarriaz hausnartu du Garciak: «Gure eguneroko lekuak errutina isil bihurtzen dira, eta bat-batean ezohiko zerbait gertatzeak beste esanahi bat ematen die tokiei». Adin guztietako herritarrentzako eskaintza zabala prestatu dutela dio Garciak: «Landa munduan adin, estilo eta mota guztietako jendea dagoenez, saiatu gara jaialdiari osotasuna ematen mundu guztiak bere lekua topa dezan». Txotxongilo garaikide, antzerki bisual, zinema eta zuzeneko musikaz gozatzeko aukera egonen da, bertzeak bertze. Egitarau aberatsa Mama Crea taldeak emanen dio hasiera ekitaldiari, 18:00etan, Legutioko Union plazan. Desiderata izeneko irakurketa instalazio eszenikoa eginen dute bertan. Añuako errotan, berriz, Panta Rhei taldeak Izarren Hartza obra antzeztuko du, 19:00etan, eta, Zigoitian, hamar film labur proiektatuko ditu Korterraza taldeak, 22:30ean, Bengolarra parkean. Bihar goizean, Gerardo Casali artistak Toca Madera izeneko jolas tailerra antolatuko du Aguraingo Lezao kirolgunean. Kermes motako zurezko jokoen parke-instalazioa muntatuko du, adin guztietako herritarrentzat. Arratsaldean, berriz, Zigoitiko Bengolarra parkerat eginen du salto. Talde gehiago ere arituko dira bihar Zigoitian: Kalimba elkarteak batukada joko du, 19:30ean, Bengolarra parkean; ondoren, Colectivo Glovok jarraipena emanen dio Triade deituriko dantza ikuskizunarekin, eta, haien ostean, Olatz Gorrotxategik Mierda de Ciudad antzerki dokumentatua taularatuko du, 22:00etan, frontoian. Bertzalde, Izarrarat ere mugituko da jaialdia bihar. Ines Pasic igoko da Doña Lola lorategiko eszenatokira, eta Desde el azul mimo eta txotxongilo antzerkia eskainiko du, 19:00etan. Hirugarren egunean, uztailaren 5ean, Zigoitia izanen da berriz ere topaleku. Ines Pasicek Gorputz Txotxongiloak ikastaroa eskainiko du goizean, Aurum etxean. Gainontzeko ekitaldiak Bengolarra parkean izanen dira, arratsaldean: Desiderata irakurketa; Baychimo konpainiaren Versos que anidan poesia errezitala; Ameztu taldearen Kay Robot antzezlana; Ines Pasicen Desde el azul emanaldia eta Silberius de Uraren Neønymus kontzertua. Ez da haren kontzertu bakarra izanen, Bastidako Erdi Aroko harresietan arituko baita igandean, 20:30ean. Baina lehenago, Big Band Berri taldearen txanda izanen da. Jazza, soula eta funka uztartuko dituzte Zigoitiko Amaiur kalean. Hasi bezala itxiko du Mama Crea taldeak jaialdia, astelehenean. Irakurketaz gozatzeko aukera Aguraingo Lezao kirolgunean izanen da azkenekoz, 10:00etan.

Euskal herritar askok festarik festa pasatu ohi dute uda, eta Naiz irratiko Kosta ala kosta saiokoak ez dira gutxiago izango. Iaz euskal kostaldeko hondartzaz hondartza ibili ostean, aurten Euskal Herri osoko festetan barrena egingo dute saioa. Uztailaren 7an hasiko dira Lesakako (Nafarroa) sanferminetan eta 25ean bukatuko dute Lakuntzan (Nafarroa), Hatortxu Rock jaialdian. 09:00etatik 11:00etara izango da saioa, astelehenetik ostiralera. «Uda giroa transmititu nahi dugu, udak ekartzen duen freskotasun hori eman, eta nahi dugu herritarrak izatea protagonistak», azaldu du Iker Gurrutxagak. Hura, Ion Garate eta Iraia Cambra izango dira saioaren gidariak. Irratiko prime time-ean egingo dute saioa, goizean; horregatik, gaupasa egin duenik gurutzatuko dute, baina ez hori bakarrik: «Herriz herri saiatuko gara kontatzen goizeko lehen ordu horiek festetan eta herrietan nola bizi diren. Festa bai, baina dena ez da festa udan, eta ziur nago zer kontatua izango dutela batzuek eta besteek». Tokian tokiko eragileak eta sortzaileak izango dituzte bidelagun, eta kalez kale pasatuko dituzte goizak. «Iaz hondartzan egin genituen bueltak edozein herritarrekin solas txiki bat izateko; bada, gerturatuko gara okindegi batera, harategi batera, banku batean lasai ederrean eserita dagoenarengana... Horrelako giroa nahi dugu transmititu», kontatu du Gurrutxagak. Lehiaketa Hori ez ezik, lehiaketa bat ere egingo dute, iaz bezala. Oraindik sariak erabat zehaztu gabe dituzte, baina «nahiko erraza» izango dela aurreratu du: «Gehiegi zaildu gabe arituko gara. Iaz eztabaida batzuk izan genituen; oso ondo pasatzen genuen erantzun batzuekin, nahiko tranpatiak izan zitezkeelako. Guk geuk jokatzen genuen!». Musikak ere bere lekua izango du, Gurrutxagak aurreratu duenez: «Udak eskatzen du hori: hitz egitea ondo dago, konpainia egitea ondo dago, baina belarrietatik musika goxoa sartzea beti eskertzen du entzuleak. Hortaz, horri ere begiratuko diogu, udako saio batek eskatzen duena delako, gure ustez». Lesakatik Lakuntzarako bidean herri ugaritan izango dira, eta zehaztua dute jada noiz non egongo diren: uztailaren 8an Gernika-Lumon (Bizkaia), 9an Baionan, 10ean Bilbon, 11n oraindik ez dakite, 14an Iruñean, 15ean Alegian (Gipuzkoa), 16an Markina-Xemeinen (Bizkaia), 17an Donostian, 18an Zuhatzako udalekuan (Arratzua-Ubarrundia, Araba), 21ean Errenterian (Gipuzkoa), 22an Bermeon (Bizkaia), 23an Mutrikun (Gipuzkoa) eta 24an Villabonan (Gipuzkoa).

Bizitza guzia elkarrizketak erantzuten aritu denaren lasaitasunaz mintzo da Unax Aizpurua (Sara, Lapurdi, 2009). Ipar Euskal Herriko kanporaketan bigarren gelditu ondotik, Euskal Herriko eskolarteko bertsolari txapelketa irabazi zuen ekain erditsuan. «Egia erran, anitz poztu nintzen nire izena entzun nuenean». Egindako lanaren emaitza izan daitekeela uste du. Bertsoan ez ezik, futbolean ere ari da; realzale amorratua da. Kazetaritza ikastaroa egiten aritu da bi astez BERRIAn. Galderak egiten ikasi ondotik, galderei erantzun behar izan die. Espero zenuen txapela? Finala baino lehen, nire buruan ez nuen «irabaztera noa» ideia; ahal nuena egitera joan nintzen. Eta gero ongi ateratzen bazen, ea txapela jantzi nezakeen edo ez. Egia da final horretan maila biziki ona izan zela. Zaila iruditzen zitzaidan txapela lortzea. Lehenago ere ukan zenituen postu on batzuk sariketetan, Plazatik Gaztetxera sariketan irabazle izan baitzinen; baina eskolartekoak badu beste prestigio bat. Bai, azkenean, sustut Euskal Herriko eskolartekoa irabaztean, oihartzuna izaten ahal du. Egia da beste batzuetan bigarren egin izan dudala, Plazatik Gaztetxera ere irabazi nuen Aroa Arrizubietarekin batera. Baina eskolartekoak, Euskal Herrikoa denez, eta probintzia guztietako hoberenak elkartzen garenez, prestigio handia du. Eta Euskal Herri osotik heldu diren bertsolariak izateak ere giro goxo bat sortzen du. Nola ikusi zenituen beste bertsolariak? Zinez maila biziki handia izan da; gaitzeko maila. Gehienak ezagutzen nituen, eta, saioa hasi baino lehen, saio denboran eta gero ere, zinez giro biziki ona ukan genuen. Haira zure arrebak irabazi zuen iaz, eta zuk aurten. Txapela familian gelditu da. Egia erran, biziki polita izan da, arrebaren erreleboa hartu dudalako. Arrebarekin beti bertsotan aritu izan naiz; beraz, gauza polita iruditzen zait haren bidea segitzea, eta ea etorkizunean berriz gure bideak gurutzatzen diren elkarrekin kantatzeko. Zer leku du bertsoak zuen etxean? Leku handia du. Txikitatik ari gara bertsotan, astero elkartzen gara bertso eskolan. Biziki zaleak gara, saioetara joaten gara maiz. Leku handia du etxean, bai. Hairak eta biek kontseiluak trukatzen dituzue? Bertso eskolan elkarrekin ari gara, ez dugu lehiarik gure artean. Hala ere, aholkuak irakasleak ematen dizkigu gehiago. Zuentzat, bertso eskola etxean da. Bai, txikitatik hala egin izan dugu. Ikastolan eta kolegioan ere aritu izan naiz, baina eskola nagusia etxekoa izan da. Aita irakasle, eta arrebarekin buruz buru. Arreba eskas denean, aitarekin buruz buru. Berezia da hori. Bai. Azkenean zure familiarekin ari zara. Aitak irakasten dit, eta arrebarekin ari naiz. Horrek ere giro polita sortzen du. Familian gara, eta talde bat gara. Azken bost txapelak lapurtarrek jantzi dituzte. Zer erakusten du? Erakusten du Ipar Euskal Herrian gero eta gehiago ari direla plazara ateratzen. Aurten eskolarteko kanporaketan gehiago ginen. Haira [Aizpurua] eta Irantzu [Idoate] izan ziren, gero Nahia [Etxeberri Lopepe]. Horrek motibatzen du, eta ikusten da emaitza. «[Azken bost txapelak lapurtarrek irabazteak] Erakusten du Ipar Euskal Herrian gero eta gehiago ari direla plazara ateratzen. Aurten eskolarteko kanporaketan gehiago ginen» Helduen txapelketa ere izanen da aurten. Nor da zure faborito? Uste dut biziki txapelketa ederra izanen dela, bertsolari on asko izanen direlako, eta publikoa ere animatuko delako giro hori sortzera. Faboritoarena bi zentzutan emanen dut: maitatuko nuke nire arreba bederen finalera iristea —eta ene aita ere bai, ahal badu—. Eta irabazteko faborito, Miren Artetxe. Hari ikusten diot irabazteko aukera gehien. Bizpahiru saiotan ikusi dut azkenaldian, eta biziki forman dela uste dut. Beste pasiorik baduzu bertsolaritzatik aparte? Kirola egitea eta ikustea anitz maite dut, sustut futbola. Nire zaletasun handiena Reala da. Anitz segitzen dut txikitatik. Biziki maite dut haien partidak ikustea, izan telebista gibelean ala Anoetan. Zu zeu ari zara futbolean. Beran ari naiz [Nafarroa]. Plazer handia hartzen dut futbolean aritzean. Futbola edo bertsoa hautatu beharko bazenu? Hori aita ala ama erratea bezala da pixka bat [irri egin du]. Orain uste dut bertsoa hautatuko nukeela, futbola hartzen ari den bihurgunea ez baitzait gustatzen. Dena da negozio bat: kluben munduko txapelketa bat eraiki dute; helburu bakarra dirua irabaztea da. Futbolaren alde iluna da hori. Bertsotan, berriz, saioak izaten ari naiz azkenaldian, eta ari naiz zinez plazer hartzen. Kazetaritza ikastaroa egin berri duzu BERRIAn. Etorkizuneko bide bat izan daiteke? Biziki loriatua atera naiz ikastaro honetatik. Bi aste biziki ongi pasatu ditut, bai lanean, eta baita hemen direnekin ere. Zergatik ez, izaten ahal da lanbide biziki polit bat. Biziki maite dut idaztea, besteak entzutera joan eta artikuluak idaztea. Izan liteke. LOTSABAKO Bertsolari bat? Sustrai Colina. Bertso bat? Maialen Lujanbioren 2017ko bakarkakoa Irunen [Gipuzkoa]. Bertsotarako leku bat? Mutrikuko gaztetxea [Gipuzkoa].

Gipuzkoako Foru Aldundiko Jasangarritasun Departamentuaren diru-laguntzarekin, Tolosaldeko zabortegi gisa erabiltzen diren kobazuloen katalogoa garatu ondoren (2024ko abendua), Lurpea Garbik egoera honi ahalik eta azkarren buelta eman ahal izateko urrats txikiak ematen jarraitzen du, horrela Tolosaldeko ingurune karstikoen lurpeko urak, kobazuloetako ekosistemak eta ondare arkeologikoa eta geologikoa babesteko. Lurpea Garbik irmo jarraitzen du dibulgazio eta sentsibilizazio konpromisoarekin. Hitzaldiak, tailerrak eta erakusketak egiteaz gain, hainbat kobazulo garbitu ditu, eta garbitzen jarraituko du, boluntarioen laguntzarekin. Hala ere, badira kobazulo batzuk, zailtasun teknikoengatik eta bertako hondakin motagatik, boluntarioen laguntzaz gain, profesionalen esku hartzea behar dutenak. Horrek kostu bat dakar, momentuz, Lurpea Garbik bere gain hartu ezin duena. Une honetan, Administrazio Publikoak gaiari buruz esateko duenaren zain gaude. Bitartean, gure denbora agortzen ari da; eta gure esaten dudanean, espezie gisa ari naiz gutaz. Gogoratu behar da 2025eko otsailaren 25ean Gipuzkoako Batzar Nagusien Osoko Bilkuran 6/2025 ebazpena onartu zela, Gipuzkoako lurralde historikoko leizeak eta simak garbitzeko eta horrek ingurumenean duen garrantziaz herritarrak kontzientziatzeko. Ebazpen hori talde guztiek onartu zuten, aho batez. Lau hilabete geroago, egoera ia ez da aldatu, Lurpea Garbik zerbait egin duen lekuetan izan ezik. Administrazioak eta Naturak erritmo ezberdinetan egiten dute aurrera, eta hori arazo bat da. Naturak bere bideari jarraitzen dio, harkaitza higatu egiten da, euria egiten du, urtaroak joan eta etorri egiten dira eta, bitartean, kobazuloetan pilatutako hondakinek hor jarraitzen dute, eta bertan jarraitzeaz gain, kantitatean handitzen doaz pertsona batzuen (gero eta gutxiago dira) ezjakintasunagatik, utzikeriagatik eta eskrupulu faltagatik, kobazuloak zabortegi gisa erabiltzen jarraitzen dute eta. Modu horretan, Gipuzkoako lurpeko urak eta mundu mailan hain garrantzitsuak diren kobazuloetako ekosistemak arriskuan jartzen dituzte, eta baita ondare geologikoa eta arkeologikoa ere. Joan den ekainaren 13an, zaparrada handi bat izan zen Tolosaldean (Gipuzkoa). Batez ere Alegiari eragin zion, bi orduan 101 l/m2 jaso zirelarik. Prezipitazio gehiena (62 l/m2) 30 minutuan kontzentratu zen (22:40tik 23:10era). Otsailean Alegiako estazio meteorologikoan erregistratutako prezipitazio osoa 55,6 l/m2 izan zen. Horrek erakusten du euriaren intentsitatea zenbatekoa izan zen, ordu erdian estazio berean otsail osoan erregistratutako kantitatea gainditu baitzen. EAEn, eurite biziak eta torrentzialak ez dira arraroak. Klima atlantikoak eta lur malkartsuak eurite ugariak eta, uda aldera, ekaitz torrentzialak eragiten ditu, ekainaren 13koa bezalakoak. Horiek errepikatu egiten dira, eta gertatzen direnean, askotan kaosa sortzen dute ibaiek gainezka egiteagatik, errepideen itxieragatik, uholdeengatik, ekonomia eta giza galerengatik, eta abar. Jendeak begirada zerura bideratu ohi du, euri jasa noiz geldituko zain eta atseden pixka bat hartzeko beharrean. Baina Lurpea Garbik beste nonbait begiratzen du, gizakiaren bistatik ezkutatuta dauden sakonera ilunetara, Tolosaldeko karst eremuetan dauden kobazulo eta barrunbeetara, akuifero garrantzitsuak, lurpeko bizitza aberatsa eta ondare historikoa eta geologikoa gordeta dauzkaten lekuetara. Toki horiek arriskuan daude tipologia askotako hondakinak dituztelako, eta, ahalik eta azkarren kentzen ez badira, karsta larriki kaltetu daiteke arazo konponezina bihurtu arte. Kezkatuta geunden euri jasak kobazuloetan pilatutako hondakinak barrualdera bultzatuko ote zituen. Hondakin gehienak zituzten bi kobazuloak bisitatu ondoren, gure susmoak baieztatu egin ziren. Bi kobazuloetan, hondakinak metro batzuk beherago daude orain. Kanpotik higatutako euri ura eta lurra kobazuloetara sartu, eta hondakinak behera eta barrurantz bultzatu zituzten. Hondakin batzuk buztin lurzoruaren azpian partzialki lurperatuta daude. Ez dakigu zenbaterainoko sakonerara iritsi diren hondakinak, baina badakigu zenbat eta denbora gehiago igaro orduan eta zailagoa, arriskutsuagoa eta ekonomikoki garestiagoa izango dela bertatik kentzea, lurpeko uren, ekosistemen, ondarearen eta, batez ere, geure buruaren, gizakion, kalterako. Egiaztatu dugu aipatutako zaparradak Alkiza eta Asteasu bereizten dituen Kontzejal errekaren ibilguan sakabanatuta zeuden 150 pneumatiko baino gehiagoren zati handi bat ere arrastaka eraman zituela beherantz. Lurpea Garbi taldeko kideok uste dugu oraindik garaiz gabiltzala; horregatik ez dugu amore ematen, eta gure esku dagoen guztia egingo dugu egoera honi buelta emateko hartu dugun konpromisoan. Baina, horretarako, erakundeen inplikazioaz eta laguntzaz gain (GFA, Jaurlaritza, Tolosaldea Elkartea, udalak, URA...), eskualdeko biztanleena ere behar dugu. Benetan lotsagarria litzateke, garaiz jokatu ez izateagatik, etorkizunean, adibidez, kobazuloetan metatutako hondakinek eragindako lurpeko uren kutsadura dela eta, akuifero bateko urak erabilezin bihurtzea; ekosistema antzu bihurtzea; gure parte den ondare arkeologikoa galtzea, eta gure ondare geologikoa desagertzea, klima aldaketari buruzko informazio iturri garrantzitsuenetako bat dena mundu mailan. Ezer ez egiteak, ziurrenik, itzulerarik gabeko egoera batera eramango gintuzke. Prest al gaude itzulerarik gabeko puntu batera iristeko? Zer egingo dugu orduan? Denbora gure aurka ari da lanean... tik-tak, tik-tak, tik-tak...!

Badoaz, lan itzela eginda, frankismoak tunel beltzean sartu zituen euskal kulturari eta pentsamenduari nortasun berritzailea eman zioten eragileak, munduan zeuden joera modernoak bereganatu eta euskaraz emateko lana hartu zutenak. Belaunaldi konprometitua, gaztetan jabetu ziren frankismoaren asmoa katea etetea eta ondorengo belaunaldiari lur elkorra uztea zela. Berehala ohartu ziren transmisioaren katea hausteko zoritxarra zegoela, eta, nahiz eta arriskurik bazela jakin, zailtasun eta debeku guztien gainetik ekin zioten lanari. Atzetik zetozenei lurra ongarritua uzteko erabakia hartu zuten. Atzo hil zen Joxe Azurmendi, eta berak oso ondo biltzen ditu belaunaldi konprometitu horren ezaugarriak. Biografiari errepasoa eginda ikusten da ez dela egon gure herrian Azurmendiren esku hartze esanguratsurik eduki ez duen kultura eta pentsamendu ekinaldirik. Horien artean Jakin aldizkaria bera, eta haren itzalean kaleratutako pentsamendu liburuak, Jakin irakurgaiak bilduma. Filosofoek kritikarako daukaten betebeharra bere eginda, askatasun osoz jardun zuen kritika zorrotzean, ohartuta kritikak berezkoak dituen galderetatik eratortzen direla aurrerapena ekartzen diguten erantzunak. Eskola sortu zuen. Uzta oparoa eta lanerako grina utzi dizkigute urrezko belaunaldia osatu zuten euskaltzaleek. Ezin diegu hutsik egin.

Con De Jong y Bernal al mando, Casadó corre riesgo de ser moneda para liberar masa salarial.

Entrevista publicada originalment a elcugatenc.cat Amb només 21 anys, la Zuhal Sherzad és coordinadora d’una xarxa d’escoles clandestines a l’Afganistan, on assisteixen unes 700 dones i nenes. Ho fa a través de l’ONG Ponts per la Pau, una organització fundada per l’activista i escriptora Nadia Ghulam. Des de l’entrada dels talibans al govern de l’Afganistan, [...] L'entrada Zuhal Sherzad: “La prohibició d’estudiar fa molt més mal a les dones afganeses que la de cantar o portar pintallavis” ha aparegut primer a El Diari de l'Educació.